آثار زیارت قبور پدر و مادر برای فرزند چیست؟
زیارت قبور والدین فوت شده، فواید متعددی هم برای والدین و هم برای فرزندان دارد. از جمله:
یاری خواستن از والدین
می‌توان از والدین فوت شده در رسیدن به خواسته‌ها و حوائج کمک گرفت.
قرار گرفتن در زمره نیکوکاران
حتی اگر فردی در زمان حیات والدینش با آنها بدرفتاری کرده باشد، با زیارت قبر، طلب استغفار و پرداخت بدهی‌های آنها، از عاق والدین بودن خارج و در زمره نیکوکاران قرار می‌گیرد. امام باقر (ع) می‌فرمایند:
الکافي جلد۲ صفحه۱۶۳
إِنَّ اَلْعَبْدَ لَيَكُونُ بَارّاً بِوَالِدَيْهِ فِي حَيَاتِهِمَا ثُمَّ يَمُوتَانِ فَلاَ يَقْضِي عَنْهُمَا دُيُونَهُمَا وَ لاَ يَسْتَغْفِرُ لَهُمَا فَيَكْتُبُهُ اَللَّهُ عَاقّاً وَ إِنَّهُ لَيَكُونُ عَاقّاً لَهُمَا فِي حَيَاتِهِمَا غَيْرَ بَارٍّ بِهِمَا فَإِذَا مَاتَا قَضَى دَيْنَهُمَا وَ اِسْتَغْفَرَ لَهُمَا فَيَكْتُبُهُ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بَارّاً.
بنده ای در زمان زنده بودن والدینش ، نسبت به آنها نیکوکار بوده ، سپس پدر و مادرش فوت می‌کنند و او دیونی که بر عهده ایشان باقی مانده را اداء نمی‌کند و برایشان طلب استغفار و آمرزش نیز نمی‌کند، پس در این حالت خداوند متعال او را در زمره افرادی می‌نویسد که عاق والدین هستند و بنده ای در زمان زنده بودن والدینش، عاق والدین بوده و نسبت به ایشان نیکوکار نبوده، سپس پدر و مادرش فوت می‌کنند و او دیونی که بر عهده ایشان باقی مانده را اداء می‌کند و برایشان طلب استغفار و آمرزش می‌کند ، پس در این حالت خداوند متعال او را در زمره افرادی می‌نویسد که از نیکوکاران نسبت به پدر و مادر بوده‌اند .
افزایش طول عمر و رزق
شاد کردن والدین چه در زمان حیات و چه پس از وفات (با زیارت و خیرات) باعث افزایش طول عمر و رزق می‌شود. در روایتی از امام صادق (ع) آمده که ایشان فرمودند:
وسائل الشیعة جلد 18 صفحه 371
إِنْ أَحْبَبْتَ أَنْ يَزِيدَ اَللَّهُ فِي عُمُرِكَ فَسُرَّ أَبَوَيْكَ وَ قَالَ اَلْبِرُّ يَزِيدُ فِي اَلرِّزْقِ
اگر دوست داری خداوند بر عمرت بیفزاید، پس پدر و مادرت را شاد کن. و فرمود : نیکی نمودن رزق را زیاد می‌کند.
بهره‌مندی از ثواب مضاعف
انجام اعمال خیر برای والدین فوت شده، علاوه بر رسیدن ثواب به آنها، عیناً همان ثواب را برای خود فرد نیز به همراه دارد. امام صادق (ع) می‌فرمایند:
عوالم العلوم جلد 20 صفحه 821
ما يمنع الرجل منكم أن يبرّ والديه حيّين و ميّتين، يصلّي عنهما، و يتصدّق عنهما، و يحجّ عنهما، و يصوم عنهما، فيكون الّذي صنع لهما، و له مثل ذلك، فيزيده اللّه عزّ و جلّ ببرّه و صلته خيرا كثيرا .
چه چیزی مانع شما می‌شود که به پدر و مادر خود، هم در حیات و هم بعد از وفات، نیکی کنید؟ برای آنان نماز بخوانید، صدقه دهید، به جای آنان حج بجا آورید و روزه بگیرید. در این صورت، آنچه برای آنان انجام می‌دهید، برای شما نیز ثبت می‌شود و خداوند عزّ و جلّ به خاطر نیکی و پیوند شما با آنان، خیر و برکت زیادی خواهد افزود.
عبرت و یادآوری مرگ
زیارت اموات می‌تواند موجب عبرت و یادآوری مرگ شود. رسول اکرم (ص) می‌فرمایند:
تنبيه الخواطر و نزهة النواظر مجموعة ورّام جلد 1 صفحه 288
زُورُوا مَوْتَاكُمْ وَ صَلُّوا عَلَيْهِمْ وَ سَلِّمُوا عَلَيْهِمْ فَإِنَّ لَكُمْ فِيهِمْ عِبْرَةً
مردگان خود را زیارت کنید و بر آنها نماز بخوانید و سلام کنید، زیرا در این کار برای شما عبرتی است.
آداب زیارت قبور پدر و مادر
به طور کلی، قرائت قرآن و دعا هنگام حضور در کنار قبور ایشان از جمله آداب زیارت است، اما در روایات توصیه‌های خاصی نیز برای این عمل ذکر شده است. که موجب شادی اموات و کسب ثواب و برکت برای زائران است.
سلام کردن به اهل قبور
سلام دادن به اهل قبور، نوعی دعا برای آنها محسوب می‌شود و نشان‌دهنده ارتباط و احترام به درگذشتگان است. دعای منقول از امام علی (ع) در این زمینه توصیه شده است. آن دعا این این است:
دعا: بِسْمِ اَللَّهِ اَلرَّحْمَنِ اَلرَّحِيمِ اَلسَّلاَمُ عَلَى أَهْلِ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ مِنْ أَهْلِ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ يَا أَهْلَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ بِحَقِّ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ كَيْفَ وَجَدْتُمْ قَوْلَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ مِنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ يَا لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ بِحَقِّ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ اِغْفِرْ لِمَنْ قَالَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ وَ اُحْشُرْنَا فِي زُمْرَةِ مَنْ قَالَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اَللَّهِ عَلِيٌّ وَلِيُّ اَللَّهِ
ترجمه: بسم الله الرحمن الرحیم سلام بر اهل لا اله الا الله! از اهل لا اله الا الله! ای اهل لا اله الا الله! به حق لا اله الا الله، چطور یافتید گفتار لا اله الا الله را از لا اله الا الله ؟ ای لا اله الا الله! به حق لا اله الا الله، برای کسی که گفت: لا اله الا الله، بیامرز و ما را در زمره کسانی قرار بده که گفتند: لا اله الا الله، محمد رسول الله، علی ولی الله.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل جلد ۲ صفحه ۳۶۹
فَقَالَ عَلِيٌّ عَلَيْهِ السَّلاَمُ إِنِّي سَمِعْتُ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ يَقُولُ مَنْ قَرَأَ هَذَا اَلدُّعَاءَ أَعْطَاهُ اَللَّهُ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى ثَوَابَ خَمْسِينَ سَنَةً وَ كَفَّرَ عَنْهُ سَيِّئَاتِ خَمْسِينَ سَنَةً وَ لِأَبَوَيْهِ أَيْضاً
امام علی (ع) فرمودند: من شنیدم که پیامبر خدا (ص) فرمودند : هر کسی این دعا را بخواند، خداوند متعال به او پاداش پنجاه ساله می‌دهد و گناهان پنجاه ساله او را می‌آمرزد و همین را برای پدر و مادرش نیز انجام می‌دهد.
زیارت، دعا و سلام دادن به اموات، موجب عبرت برای زندگان است. پیامبر اکرم (ص) در این باره فرمودند:
زُورُوا مَوْتَاكُمْ وَ صَلُّوا عَلَيْهِمْ وَ سَلِّمُوا عَلَيْهِمْ فَإِنَّ لَكُمْ فِيهِمْ عِبْرَةً
مردگان خود را زیارت کنید و بر آنها نماز بخوانید و سلام کنید، زیرا در این کار برای شما عبرتی است.
این حدیث، اهمیت زیارت اهل قبور و تأثیر آن در یادآوری مرگ و آخرت را نشان می‌دهد.
رو به قبله ایستادن و گذاشتن دست بر روی قبر
هنگام زیارت، رو به قبله بایستید و دست خود را بر روی قبر بگذارید. این عمل یک سنت اسلامی است در بسیاری از عبادات و اعمال دینی مورد تاکید قرار گرفته است و در زیارت اهل قبور نیز به عنوان یک ادب و احترام به کار می‌رود.
خواندن دعای «اللهم ارحم غربته» و قرائت سوره قدر
دعای زیر را قرائت کنید. متن کامل این دعا به شرح زیر است:
«اَللَّهُمَّ اِرْحَمْ غُرْبَتَهُ وَ صِلْ وَحْدَتَهُ وَ آنِسْ وَحْشَتَهُ وَ آمِنَ رَوْعَتَهُ وَ أَسْكِنْ إِلَيْهِ مِنْ رَحْمَتِكَ رَحْمَةً يَسْتَغْنِي بِهَا عَنْ رَحْمَةِ مَنْ سِوَاكَ وَ أَلْحِقْهُ بِمَنْ كَانَ يَتَوَلاَّهُ»
همچنین، هفت مرتبه سوره قدر را بخوانید. سید بن طاوس در کتاب مصباح الزائر در این باره می‌فرماید: «ثُمَّ اِقْرَأْ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ اَلْقَدْرِ سَبْعَ مَرَّاتٍ» (مستدرک الوسائل، ج ۱۰ ص ۳۸۳). این عمل، موجب آمرزش زائر و صاحب قبر می‌شود. حضرت رضا (ع) می‌فرمایند:
بحارالانوار جلد 79 صفحه 169
مَنْ زَارَ قَبْرَ مُؤْمِنٍ فَقَرَأَ عِنْدَهُ إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ سَبْعَ مَرَّاتٍ غَفَرَ اَللَّهُ لَهُ وَ لِصَاحِبِ اَلْقَبْرِ
كسی که قبر مؤمنی را زیارت کند ، و آنجا هفت مرتبه إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ را بخواند ، خداوند خود او و نیز صاحب قبر را می‌آمرزد
قرائت سوره توحید و هدیه به صاحب قبر
یازده مرتبه سوره توحید را بخوانید و ثواب آن را به صاحب قبر هدیه کنید. همچنین دعایی از امام جعفر صادق وارد شده که توصیه کرده اند هنگامی که در میان قبور قرار دارید بخوانید. متن کامل این دعا به شرح زیر است:
اَللَّهُمَّ جَافِ اَلْأَرْضَ عَنْ جُنُوبِهِمْ وَ صَاعِدْ إِلَيْكَ أَرْوَاحَهُمْ وَ لَقِّهِمْ مِنْكَ رِضْوَاناً وَ أَسْكِنْ إِلَيْهِمْ مِنْ رَحْمَتِكَ مَا تَصِلُ بِهِ وَحْدَتَهُمْ وَ تُؤْنِسُ وَحْشَتَهُمْ إِنَّكَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
خدایا زمین را از اطرافشان وسعت ده ، و ارواح آنها را به سوی خودت بالا ببر ، در بهشت آنان را به دیدار خودت ببر و ایشان را در رحمت خودت قرار ده بگونه ای که از تنهائی بیرونشان آری و انس و الفت برقرار سازی برایشان در ترس و وحشتشان، به درستی که تو بر هر چیزی قادر و توانائی .
این عمل، نشان‌دهنده توجه و محبت به درگذشتگان است و می‌تواند به آرامش روح آنها کمک کند. هدیه کردن ثواب قرائت قرآن به اموات، یک سنت رایج در بین مسلمانان است و به عنوان یک عمل خیر و نیکو مورد تاکید قرار گرفته است.
آیا پدر و مادر هم حاجت می‌دهند؟
امیرالمومنین (ع) می‌فرمایند :
زُورُوا مَوْتَاكُمْ فَإِنَّهُمْ يَفْرَحُونَ بِزِيَارَتِكُمْ وَ لْيَطْلُبْ أَحَدُكُمْ حَاجَتَهُ عِنْدَ قَبْرِ أَبِيهِ وَ عِنْدَ قَبْرِ أُمِّهِ بِمَا يَدْعُو لَهُمَا
اموات و گذشتگان خود را زيارت كنيد، زيرا آن ها به واسطه زيارت شما خوشحال مى‌شوند و هر یک از شما باید در كنار قبر پدر و مادر خود، همراه با دعايى كه برای آنها مى‌كند، حاجات خود را بخواهد.
به استناد همین حدیث می‌توان در زیارت قبر والدین حاجات خود را هم از خداوند طلب کرد.
چرا بر زیارت و دعا بر سر مزار والدین تاکید شده است؟
مسلما در هرجایی که باشیم می‌توانیم برای اموات و پدر و مادرمان دعا بخوانیم ، قرآن قرائت کنیم و برای شادی روحشان خیرات کنیم که انشالله به آنها خواهد رسید. اما وقتی در کنار قبور ایشان حاضر می‌شویم، آنها علاوه بر بهره مند شدن از این نتایج هدایای معنوی که برایشان می‌فرستیم، از حضور فیزیکی ما نیز شاد و خوشحال هم می‌شوند، و با ما انس می‌گیرند.
بهترین زمان زیارت مزار پدر و مادر
مانند سایر اهل قبور، بهتر است مزار پدر و مادر را نیز در روز پنج شنبه زیارت کرد
سیدبن طاووس در کتاب مصباح الزائر گفته است :
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل جلد 10 صفحه 383
إِذَا أَرَدْتَ زِيَارَةَ اَلْمُؤْمِنِينَ فَيَنْبَغِي أَنْ يَكُونَ يَوْمَ اَلْخَمِيسِ وَ إِلاَّ فَفِي أَيِّ وَقْتٍ شِئْتَ
چنانچه خواستی به زیارت مؤمنین از اهل قبور بروی ، بهتر است روز پنجشنبه باشد و اگر پنجشنبه نشد ، هر روزی که خواستی می‌توانی بروی.
آیا اموات پس از مرگ با دنیا ارتباط دارند؟
درگذشتگان و اموات پس از مرگ زنده‌اند. تنها از دنیا وارد سرایی بزرگتر شده‌اند. آنها نیز در سرای دیگرشان، شادی، غم، نعمت و عذاب، رزق و روزی و قدرت انجام برخی از امور را دارند. اثرات خوب و بد اعمال ما بر شرایط زندگی آن ها موثر است و ارتباط ما را با خودشان درک می‌کنند.
امیرالمومنین (ع) می‌فرمایند:
بحار الأنوار جلد 68 صفحه 264
إِنَّا خُلِقْنَا وَ إِيَّاكُمْ لِلْبَقَاءِ لاَ لِلْفَنَاءِ وَ لَكِنَّكُمْ مِنْ دَارٍ إِلَى دَارٍ تُنْقَلُونَ فَتَزَوَّدُوا لِمَا أَنْتُمْ صَائِرُونَ إِلَيْهِ وَ خَالِدُونَ فِيهِ
قطعا همه ما و شما برای بقاء خلق شدیم نه برای فناء و نابودی و تنها از خانه ای به خانه ای دیگر منتقل می‌شوید، پس برای خانه ی ابدی خود توشه جمع کنید.
