چرا برای امام حسین اربعین میگیریم؟
پاسخ به این پرسش از منظر روایی و تاریخی به چند دلیل اساسی باز می‌گردد:
زیارت اربعین از نشانه های مؤمن است
در روایتی از امام حسن عسکری زیارت اربعین به عنوان یکی از نشانه های مؤمن تأکید شده است (الخصال، شیخ صدوق، ج.1، ص.269). که این خود نشانی از اهمیت زیارت اربعین در نزد حضرات معصومین دارد.
بازگشت رأس شریف امام حسین (ع) در 20 صفر
برخی از تاریخ دانان مانند ابوریحان بیرونی معتقدند که رأس شریف امام حسین (ع) در روز اربعین به بدن مطهر ایشان بازگشته و با آن دفن شده است (مقتل الحسین علیه السلام، مقرّم، ص.371).
بازگشت اهل بیت امام حسین (ع) به کربلا
در تاریخ آمده روز اربعین اسیران کربلا و اهل بیت امام حسین (ع) در بازگشت از دمشق به سوی مدینه، از ساربان خواستند که آن ها را از کربلا عبور دهد. آن ها به کربلا رفته و در آنجا با جابر بن عبدالله انصاری ملاقات کردند. این واقعه در روز اربعین رخ داده است.
تبیین اهداف قیام حضرت سیدالشهدا با برپایی مراسم اربعین
به تعبیر رهبر انقلاب این چهل روز (عاشورا تا اربعین) از مقاطع مهم تاریخ اسلام است که در آن حرکت عظیم امام سجاد (ع) و زینب کبری (س) و دیگر اسیران اهل بیت (ع) سبب شد تا مفهوم «لِیَستَنقِذَ عِبادَکَ مِنَ الجَهالَةِ وَ حَیرَةِ الضَّلالَة» (برای نجات بندگانت از جهالت و حیرت گمراهی) محقق شود و حادثه کربلا ماندگار گردد(بیانات در پایان مراسم اربعین حسینی، 5/7/1400).
اهمیت و فلسفه پیاده‌روی در زیارت بر اساس احادیث
احادیث متعددی در مورد اهمیت و ارزش پیاده روی در زیارت وجود دارد و این مسئله در سیره اهل بیت (ع) نیز مورد تأکید است:
- بهترین امر عبادت پروردگار:
امام صادق (ع) فرمودند: (مَا عُبِدَ اللَّهُ بِشَیْ‌ءٍ أَفْضَلَ مِنَ الْمَشْیِ: خداوند با امری بهتر از راه رفتن عبادت نشده است) (الوافی، فیض کاشانی، ج. 12 ص.410).
وسیله‌ای برای انجام کارهای خیر:
با توجه به مجموعه احادیث مرتبط با این موضوع، به نظر می‌رسد ارزش «پیاده‌روی» به این است که بسیاری از اعمال نیک مانند زیارت، انجام مناسک حج و کمک به نیازمندان از طریق راه‌رفتن انجام می‌گیرند. توجه کنید که عمل پیاده روی به خودی خود اهمیت زیادی ندارد، بلکه اهداف والایی که این پیاده‌روی ها برای تحقق آن ها صورت می‌گیرندمهم است. مانند زیارت معصومان یا یاری‌رساندن به فقرا.
- پاداش بیشتر در عمل دشوار:
در حدیثی دیگر آمده است که «بهترین اعمال، دشوارترین آن‌هاست». از این‌رو، چون پیاده‌روی در مسافت‌های طولانی مانند حج و زیارت، این عمل را سخت تر می‌سازد، به طور طبیعی پاداش و ثواب بیشتری نیز به دنبال خواهد داشت.
- حج پیاده:
در روایتی تأکید شده است که انجام حج با پای پیاده، ثوابی معادل هفتاد حج دارد (من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۲۱۸).
- سیره اهل بیت (ع):
اهل بیت (ع) نیز حج را با پای پیاده انجام می دادند؛ بر اساس روایتی، امام حسین (ع) ۲۵ مرتبه حج را پیاده به جا آورده اند (بحار الأنوار، ج۴۳، ص۳۳۹).
پیاده روی اربعین واجب است یا مستحب است و ثواب دارد؟
در منابع دینی، زیارت روز اربعین از سوی علمایی مانند علامه حلی مستحب شمرده شده است. درباره پیاده‌روی اربعین و زیارت امام حسین (ع) به طور خاص، ثواب و ارزش بسیاری ذکر شده است.
ثواب یک حسنه و آمرزش یک گناه به ازای هر قدم
امام صادق (ع) فرمودند: «كُتِبَتْ لَهُ بِكُلِّ خُطْوَةٍ حَسَنَةٌ وَ مُحِيَ عَنْهُ سَيِّئَةٌ» (به ازای هر قدم که در پیاده‌روی برمی‌دارد، حسنه‌ای برایش ثبت شده و گناهی از او محو می‌شود) (ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، شیخ صدوق، ص۹۱).
آمرزش گناهان بی‌شمار و نوشته‌شدن حسنات فراوان
امام صادق (ع) فرمودند: (مَنْ زَارَ الْحُسَینَ(ع) مِنْ شِیعَتِنَا لَمْ یرْجِعْ حَتَّی یغْفَرَ لَهُ کلُّ ذَنْبٍ وَ یکتَبَ لَهُ بِکلِّ خُطْوَةٍ خَطَاهَا وَ کلِّ یدٍ رَفَعَتْهَا دَابَّتُهُ أَلْفُ حَسَنَةٍ وَ مُحِی عَنْهُ أَلْفُ سَیئَةٍ وَ یرْفَعُ لَهُ أَلْفُ دَرَجَةٍ) (هر که از شیعیان ما حسین (ع) را زیارت کند، بازنمی‌گردد، مگر این که همه گناهانش بخشیده می‌شود و به ازای هر قدمی که برمی‌دارد و هر دستی که به سوی آسمان توسط هر کسی بالا می‌رود، برایش هزار حسنه نوشته می‌شود و هزار گناهش پاک می‌شود و هزار درجه بالا می‌رود) (کامل الزیارات، ج.1 ص.134).
با این حال، باید توجه داشت که اگر پیاده‌روی زیاد سبب شود شخصی به دلیل عدم توان جسمی یا مانند آن از اصل زیارت محروم بماند، نباید در پیاده‌روی افراط کند.
اولین زائر اربعین امام حسین (ع) چه کسی بود؟
بر اساس روایات تاریخی، هنگامی که اسیران کربلا و اهل بیت امام حسین (ع) از دمشق به سمت مدینه بازمی‌گشتند، از ساربان خواستند که مسیرشان را از کربلا عبور دهد. آن‌ها در کربلا با جابر بن عبدالله انصاری دیدار کردند. بنابراین، جابر بن عبدالله انصاری به همراه اهل بیت (ع) از اولین زائران اربعین امام حسین (ع) محسوب می‌شوند.
پیاده‌روی اربعین از چه زمانی آغاز شد؟
به نظر می‌رسد پیاده‌روی اربعین به تدریج در طول تاریخ، به‌ویژه در میان عالمان و شیعیان نجف اشرف، مورد توجه قرار گرفته است. این سنت از عوامل متعددی نشأت گرفته است:
- اهمیت والای زیارت امام حسین (ع)
- روایاتی که بر فضیلت زیارت اربعین تأکید دارند
- احادیثی که ارزش پیاده‌روی برای زیارت را برجسته می‌کنند
- این عوامل در مجموع باعث شده‌اند که پیاده‌روی اربعین در میان عالمان شیعه و طلاب نجف به یک سنت تبدیل شود و در دوران معاصر به یک سنت جهانی در میان شیعیان بدل گردد.
چگونگی برگزاری مراسم پیاده‌روی اربعین در طول تاریخ
بر اساس آنچه در منابع دینی و تاریخی آمده، پیاده‌روی اربعین در طول تاریخ، به تدریج در میان عالمان و شیعیان نجف اشرف، مورد توجه قرار گرفته و به یک سنت تبدیل شده است. این مراسم که ریشه در اهمیت زیارت امام حسین (ع)، روایات مربوط به فضیلت زیارت اربعین و تأکید بر پیاده‌روی برای زیارت دارد، ابتدا در میان عالمان و طلاب نجف رواج یافت و در دوران معاصر به یک سنت جهانی در میان شیعیان و حتی دیگر مذاهب تاکید شده است.
نظر علما در مورد پیاده‌روی اربعین
پیاده‌روی اربعین در میان عالمان شیعه نجف و طلاب آن به یک سنت دینی و مذهبی تبدیل شده است که نشان‌دهنده استحباب و اهمیت این عمل است. پیاده‌روی اربعین، رویدادی بی‌نظیر یا کم‌نظیر در جهان است که در این مقیاس و با این عمق معنوی به ندرت دیده می‌شود.
