شعائر دین به چه معنا است؟
شعائر یعنی نشانه ها، پس وقتی می گوییم شعائر دینی، یعنی نشانه ها و علاماتی که به نحوی به دین منتسب هستند. البته همه این نشانه ها را نمی توان جزء شعائر دینی به شمار آورد. ملاک هایی وجود دارد تا با آنها بتوانیم شعائر حقیقی که از ائمه به ما رسیده و شعائر ساختگی که توسط مردم ایجاد شده را از هم تشخیص دهیم.
شعائر دینی چگونه شناخته می شوند؟
تقریبا تمام شعائر دینی ریشه در خود دین دارند. یعنی از خداوند یا معصومین علیهم السلام به ما رسیده است. مانند صفا و مروه در شهر مکه که خداوند در آیه ۱۵۸ سوره بقره آنها را از شعائر الهی دانسته اند یا این حدیث از امام حسن عسکری علیه السلام که در آن ۵ نشانه برای مؤمن بیان فرموده اند:
ذكرى الشيعة في أحكام الشريعة جلد 3 صفحه 332
عَلاَمَاتُ اَلْمُؤْمِنِ خَمْسٌ صَلاَةُ[الْإِحْدَى و]اَلْخَمْسِينَ وَ زِيَارَةُ اَلْأَرْبَعِينَ وَ اَلتَّخَتُّمُ بِالْيَمِينِ وَ تَعْفِيرُ اَلْجَبِينِ وَ اَلْجَهْرُ بِ بِسْمِ اَللَّهِ اَلرَّحْمَنِ اَلرَّحِيمِ
از جمله علامات مومن پنج چیز است خواندن ۵۱ رکعت نماز در شبانه روز ، زیارت اربعین ، انگشتر به دست راست کردن ، پیشانی بر خاک گذاشتن و بلند اداء کردن بسم الله الرحمن الرحیم در نماز
هر کدام از نشانه های بیان شده در این حدیث جزء شعائر دین به شمار می آیند.
شعائر حسینی، نشانه‌هایی که شیعیان را با آن می‌شناسند
فراگیرترین نشانه های دینی شیعیان، شعائر حسینی است (یعنی نشانه هایی که به نحوی به حضرت سیدالشهداء منتسب شده اند) که یا از طرف معصومین دریافت شده و یا مانند زیارت عاشورا حدیث قدسی است. در مقاله شعائر حسینی دقیقا چیست؟ مصادیق این شعائر توضیح داده شده است.
مراسم روضه‌خوانی و سوگواری برای امام حسین (ع)
ابن قولویه در کتاب کامل الزیارات نقل کرده که امام صادق علیه السلام به اباهارون که از شعرای مکتبی آن روزگار بود فرمود شعری برای مادر مصیبت جد ما بخوان اباهارون می‌گوید شعری را برای ایشان خواندم و حضرت گریستند سپس حضرت فرمودند برای من آنگونه شعر بخوان که در مجالس خودتان شعر می‌خوانید(یعنی با حزن و اندوه بیشتر) ، سپس شعر دیگری خواندم و حضرت همچنان گریستند و آنقدر این حال ادامه پیدا کرد که صدای گریه [زنان اهل خانه] را از پشت پرده‌شنیده شنیدم. (کامل الزیارات باب ۳۳ ص۱۰۴)
به استناد همین حدیث می توان گفت که علاوه بر مراسم روضه و سوگواری، خواندن اشعار مرتبط در مجلس عزا هم از جمله شعائر حسینی به شمار می رود.
سلام دادن بر حسین(ع) و لعن قاتلانش، هنگام نوشیدن آب
داود رقی از یاران و شاگردان امام صادق علیه السلام اینگونه روایت کرده که:
کامل الزیارات صفحه 107
كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام إِذَا اسْتَسْقَى الْمَاءَ فَلَمَّا شَرِبَهُ رَأَيْتُهُ قَدِ اسْتَعْبَرَ وَ اغْرَوْرَقَتْ عَيْنَاهُ بِدُمُوعِهِ ثُمَّ قَالَ لِي يَا دَاوُدُ لَعَنَ اللَّهُ قَاتِلَ الْحُسَيْنِ علیه السلام فَمَا مِنْ عَبْدٍ شَرِبَ الْمَاءَ فَذَكَرَ الْحُسَيْنَ علیه السلام وَ لَعَنَ قَاتِلَهُ إِلَّا كَتَبَ اللَّهُ لَهُ مِائَةَ أَلْفِ حَسَنَةٍ وَ حَطَّ عَنْهُ مِائَةَ أَلْفِ سَيِّئَةٍ وَ رَفَعَ لَهُ مِائَةَ أَلْفِ دَرَجَةٍ وَ كَأَنَّمَا أَعْتَقَ مِائَةَ أَلْفِ نَسَمَةٍ وَ حَشَرَهُ اللَّهُ تَعَالَى يَوْمَ الْقِيَامَةِ ثَلِجَ الْفُؤَاد
نزد امام صادق علیه السلام بودم که حضرت آب نوشیدند ناگهان دیدم چشم‌های ایشان گریان شد و اشک از چشمانشان جاری شد سپس فرمودند ای داوود خدا لعنت کند قاتل حسین را ، سپس فرمودند: هیچ بنده ای نیست که آب بنوشد و در آن لحظه یاد حسین کند و قاتل حسین را لعنت کند مگر اینکه خداوند صد هزار حسنه برایش می نویسد و صد هزار سیئه از او دفع می کند و صد هزار درجه او را ترفیع می دهد و مانند آن است که صد هزار بنده را آزاد کرده و خداوند روز قیامت او را مطمئن القلب محشور می فرماید
آیا همه نشانه های منتسب به دین جزء شعائر اند؟
گفته شد که شعائر دین از جانب خداوند یا ائمه به ما رسیده است. البته برخی نشانه ها که در میان مردم رایج شده، از جایی غیر از این دو منبع به ما رسیده است. این ها را می توان به عنوان شعائر دینی قبول کرد به شرطی که با مبانی دین منافاتی نداشته باشند. بسیاری از خانم ها در ایام عزاداری حضرت امام حسین (ع) علیه السلام لاک مشکی میزنند. این عمل را هر چند برای ابراز غم و اندوه انجام می دهند. اما از نظر شرعی حرام است. چون علاوه بر این که وضو گرفتن با لاک اشکال دارد این عمل نوعی جلوه نمایی زن است. مواردی از این دست نمی تواند جزء شعائر دین و به طور اخص شعائر حسینی به شمار آید. از سویی دیگر به راه انداختن کتل در عزاداری حضرت سیدالشهدا در طول قرن ها و در میان اقوام مختلف رواج داشته است. البته این نشانه از جانب خداوند و ائمه بزرگوار به ما نرسیده، اما چون انجام آن از نظر شرع بلامانع می باشد، به عنوان شعائر دینی و حسینی قابل قبول است.
چگونه به شعائر حقیقی دین دست یابیم؟
امروزه که شعائر منتسب به دین، بخصوص حضرت سیدالشهداء بسیار زیاد شده، تشخیص حقیقی یا ساختگی بودن آن ها از عهده مردم عادی خارج است. دانش آن ها در حدی نیست که بتوانند منافات یا عدم منافات نشانه ها با مبانی و قواعد دین مبین را تشخیص دهند. برای رفع ابهام در این موارد، بهترین کار رجوع به کارشناسان دین و استفتاء از مراجع تقلید است.
